Xardín do asilo, Pontedeume

Vista do "primeiro andar" do teixo,
levantado a 3m. de altura sobre o chan

Xardín do asilo das Irmanciñas dos Anciáns Desamparados en Pontedeume, con orixe na vella horta conventual e que conserva uns dos fermosos exemplares de teixos habitados da bisbarra, con un volume taiado máis sinxelo formalmente, pero igual de sofisticado que o seu homólogo tenreiro.

O xardín está constituido por unha praza de palmeiras na beira máis próxima á casa, e unha zona máis estensa organizada en cadros de herba, e arbustos nos seus lindes, nos que destacan os fermosos exercizos de "ars topiaria" feitos con buxo e evonymus. Toda iste amplo espazo, agora axardinado, sustitúe á horta e campo de cultivo do asilo, e testemuña destes usos é o hórreo que aínda se conserva nun lateral xunto con outras dependencias anexas.

O caracter de xardín sacro queda patente na súa formulación como parque relixioso, na incorporación no paseo de sinxelas figuras devocionais de escultura vexetal e mesmo en pedra: copóns, cruces, pavos reais, cervos, galos, fontes..., e a propia virxe dos desamparados padroa da orde saíndo ao encontro dos paseantes no paseo central.

Na parte baixa da finca conservase a traza máis antiga do xardín, un pequeno recanto -separado orixinalmente da horta por unha balaustrada- con camiños delineados con buxo e que aloxa á xoia botánica do asilo: o teixo centenario construido como miradoiro sobre a ría de Pontedeume. Unha estreita escaleira de formigón permite o ascenso aos dous andares construidos no interior da copa, formados por plataformas circulares de madeira que abrazan ao tronco e que se apoian nas ramas.

A construción do teixo en dous andares crealle unha pomposa forma, de perfil inconfundible á arbore e a converte nunha icona na vila dos Andrade. Porén é magoa o desdebuxado natural da súa copa a causa do non doado mantemento da poda, e a perda da súa relación co mar coa apertura da rúa Ricardo Sánchez.

A vila soubo sempre protexer paisaxísticamente a súa relación coa ría, e así temos fermosos exemplos de xardíns como os de Lombardero á carón do vello torreón, a alameda de Raxoi, ou a finca dos Tenreiro co seu famoso teixo no rio Covés.

 O antigo asilo de anciáns de Pontedeume reponde á espansión da orde das Irmanciñas dos anciáns desamparados, desde fináis do século XIX por toda España e América, e segue o modelo de padroado filántrópico (os fundadores son enterrados na cripta da igrexa no propio edificio construido ás súas espensas) e que delega á xestión á orde relixiosa.



 Xardín inferior de buxos



Xardín do balneario Dávila, Caldas de Reis



Bóveda vegetal en el eje del jardín





Jardín a orillas del rio Umia formado por un tupido bosquete de bambú negro, auténtico protagonista del espacio, extensión y paseo para los tomadores de las aguas del balneario.



El establecimiento prescinde del trazado y la flora ornamental exótica que se presupone a un jardín burgués decimonónico de estas características, es decir, el jardín botánico con su rico catálogo de plantas, y opta por la fuerza de un único plantel dominante.



La plantación es adecuada para lo reducido del espacio de que se dispone, pues aún con estas limitaciones crea un ambiente umbrío, húmedo e impenetrable, una espesura misteriosa y oscura acorde al milagro de sus aguas curativas.

Todo el jardín ejerce asimismo de balcón sobre el principal accidente geográfico de Caldas, el río Umia.

Un eje principal frente a la fachada del balneario se despliega oblicuamente en dirección al extremo y final del jardín. Adentrándose en el bosque del bambú desemboca en una plazuela triangular formada por cuatro parterres  de césped con un naranjo en su centro. Una mesa de piedra se dispone como remate final de la perspectiva. Todo el conjunto se envuelve con un amplio paseo lateral a modo de anillo cubierto por una parra. En el muro de cierre del mismo, -un muro bajo de mamposteria- se incrustan pequeños bancos entre vides trepadoras de glicinias. Sencillos pedestales monolíticos -soporte para macetas de geranios- adornan el recorrido; y parte del cierre del muro se abre y convierte en balcón volado asomado al Umia.

El bosquete de bambú negro guarda en su interior espacios habitados, con calles y plazas propias, equipadas con mobiliario de jardín, mesas de piedra, luminarias colgadas del cielo; y organizados en torno a terrazas, escaleras y balaustradas.

Situado en el centro de Caldas el jardín disfruta además de la presencia de la iglesia de la villa que se incorpora a su espacio por medio de su aguja neogótica, y se une al rico patrimonio de jardines históricos que posee el Concello.

Esquema de la planta del jardín del balneario Dávila en Caldas de Reis 





Bibliografía: 

www.balneariodavila.com

Xardín de Man de Camelle, Camariñas

O impresionante mar pétreo de Man

Traballar desde a marxinación, a loita na heterodoxia, desde o desarraigo, á marxe social pero nun medio natural poderoso e cautivador. Construir a paisaxe con forzas que teñen que resistir o embite que supón a incomprensión e a propia natureza.

Manfred Gnädinger reconstrue a costa galega nun acto ensimesmado que vai a subraiar redundantemente a forza da paisaxe, levantando cumios, rochas que isa mesma paixase xa posúe en Sabadelle e Riba dos Pozos.
 As múltiples consecuencias deste acto de insubordinación traerá consigo paradoxalmente o rotundo éxito da proposta paisaxística de Man, a partires precisamente do seu fracaso por aceptalo convencionalismo das canles formais que o censuran. Estrano dilema para o visitante de si favorecela ou manterse ao marxe. Tería a mesma aceptación unha proposta similar desde posicionamentos institucionalistas? está claro que non, polo que o asunto nos fai reflexionar canto ten de mítico e canto se lle usurpa ao autor a inquedanza solitaria e aillada da súa obra. Ben é certo que a conversión museística xa partira del mesmo e a fomentase. En todo caso esta confusión enriquece seu traballo
É modesto ou é ambicioso; é forte coma o granito do que está feito pero fráxil aos embistes do mar; é xardín, é un museo, unha escultura fragmentada en anacos pola costa; a invención dun mundo fantástico, a obra dun marxinal visionario...
A fusión co mar presente e nítido, e a atmosfera nebulosa; a fusión coa flora autóctona que coloniza seus intersticios. Camelle está perdido, todo isto levou consigo ao que poucos xa non poden dar máis que por certo: todo isto produceu a manfredización de Camelle, e a esta só lle queda rendirlle tributo ao seu chamán.

Como único icono recoñecible o pequeno obelisco erixido polo apiamento de pequenas rocas redondeadas, que co seu clasicismo triunfa entre as demáis estruturas.

Herr Gnädinger trunfa porque o cremos libre, afortunadamente.
Impresionante mar pétreo de Man.

Obelisco icono vertical do xardín; suxerentes espazos involuntarios da Administración Pública; e a plástica densidade do xardín de Man

 Bibliografía:
SOBRINO MANZANARES, M.ª L., (2006) en Nuevas viones del paisaje. La vertiente atlántica. CGAC, Xunta de Galicia, Santiago de Compostela.

DE LLANO, P. (Comisario), (5 outubro 2012-31 marzo 2013), Exposición A balea negra, en MARCO, Museo de Arte Contemporánea de Vigo.

Xardín dos Irmáns Labarta, Noia

Histórico xardín con máis de cen anos de antigüidade situado no centro da vila de Noia cunha intervención modernista ca.1906 atribuida ao arquitecto compostelán Xesús López de Rego (o que o converte nun dos poucos exemplos existentes deste estilo no Barbanza); este xardín está ameazado polo planeamento de Noia, que conducirá á súa perda tralo anuncio de reapertura da rúa Pintor Xenaro, que partirá en dous o seu fermoso trazado lonxitudinal cos seus debuxos de buxo, e a perda das importantes árbores centenarias.

Sección lonxitudinal do xardín

O xardín atópase no centro urbano de Noia, ocupando o estremo dunha parcela que descende en suave pendente cara o mar. Ocupa un punto visualmente estratéxico desde o que se domina a ría, o que convirte a todo o conxunto nun mirador natural.

A villa construíuse flanqueando a alameda pública e contaba como veciña –fronte á súa fachada oriental- á desaparecida praza de touros de Noia.

Este xardín urbano de máis de 1 Ha. de superficie estaba bañado inicialmente polo mar no seu estremo occidental, quedando a residencia burguesa no seu estremo oposto. Veciña ademáis doutros interesantes edificios residenciais decimonónicos e barrocos aos cales queda ligada formalmente formando un conxunto urbano interesante e coherente, como o pazo Varela Radío.

O xardín é a peza importante de todo o conxunto. Organízase lonxitudinalmente a partires dunha malla ortogonal de sebes de buxo que aloxa no seu interior ao campo hortícola e que desde a fachada do mediodía da casa descende, en suave pendente, ata a beira do mar. Conta cun pequeno xardín formal de deseño xeométrico; unha horta organizada en cadros de buxo; campo de árbores frutais; paseos laterais emparrados; pesqueira... O carácter do mesmo responde a un pequeno parque arborado, ornamental e agrícola.

A masa vexetal presenta a flora típica da xardinería ornamental galega, agora centenaria dentro do xardín, e cun alto interese botánico: araucarias, drácenas, trachicarpus, palmeiras canarias, plátanos, buxos, loureiros e o grande freixo do su estremo occidental... como especies vexetais máis visibles, subraiando o seu protagonismo como elementos exóticos dentro do xardín, e relacionando a forza desta masa vexetal coa alameda noiesa, que é a súa continuación natural.

Principais especies centenarias con valor histórico dentro do xardín e horta:

Araucaria excelsa

Buxus sempervirens

Camellia japonica

Cordyline australis

Fraxinus

Juglans regia L.

Laurus nobilis

Malus pumila

Phoenix canariensis

Platanus x hispanica

Pyrus communis

Trachycarpus

Atribúese a principal reforma modernista da casa a Tomás Jovita Labarta Agüín e á súa dona Manuela Muñiz Carreño, a partires dunha construción existente anterior que se incorporaría ao proxecto final. As principais habitacións e salóns ocuparían a nova ala mentres que o primitivo volume se destinaría a vivenda dos caseiros e outras dependencias.

A obra atribúese ao arquitecto compostelán Xesús López de Rego e Labarta principal propagador do movemento modernista no ámbito compostelán e seguramente tamén emparentado coa propia familia promotora. A esta filiación corresponden semellanzas estilísticas con moitas das súas obras realizadas a comezos do século XX, como a coñecida vivenda do escultor Ramón Núñez en Santiago. Polo tanto trataríase dunha obra adscrita ao primeiro período do seu traballo como arquitecto datable a partires de 1906 e unha das escasas mostras deste estilo na comarca do Barbanza.